विभिन्न प्रकारका क्यान्सरहरु

हेस्पेरियन स्वास्थ्य विकि > डाक्टर नभएमाः नयाँ संस्करण > क्यान्सर > विभिन्न प्रकारका क्यान्सरहरु

यस परिच्छेदमाः

 

यस परिच्छेदमाः

शरिरका विभिन्न भागमा हुने क्यान्सरको कारण, लक्षण र उपचार फरक हुन्छन् । केही क्यान्सरहरु रोकथाम र उपचार गर्न सजिला छन् भने केहीको उपचार गर्न गाह्रो हुन्छ । तर समयमा नै क्यान्सर पत्ता लाग्यो भने उपचार गर्न सजिलो हुन्छ ।

फोक्सोको क्यान्सर (Lung cancer)

लक्षणहरु

• खोकी
• खकारमा रगत
• छातीमा दुखाई, विशेषगरी एकापट्टिमात्रै
• पर्याप्त मात्रामा सास लिनमा कठिनाइ

यदि कसैलाई यस्ता लक्षणहरु देखिए भने फोक्सोको क्यान्सर सामान्यतया धेरै फैलिसकेको हुन्छ ।

प्रायः मानिसलाई हुने क्यान्सरमध्ये फोक्सोको क्यान्सर एक हो र यो रोकथाम पनि गर्न सकिन्छ । यसको कारण मध्ये एक धुम्रपान हो र धुम्रपान छोड्नाले फोक्सोको क्यान्सर हुने सम्भावना घटाउँछ । चुरोट र सुर्तीको प्रयोगले जिब्रोको क्यान्सर पनि हुन सक्छ । धुम्रपान नगर्ने मानिसलाई पनि यदि चुरोट खाने मानिससँगै बस्छ भने उसलाई पनि क्यान्सर हुने सम्भावना हुन सक्छ ।

साथै विभिन्न किसिमको धुवाँले पनि फोक्सोको क्यान्सर गराउन सक्दछ । जस्तो ट्रकहरुबाट निस्कने डिजेलको धुवाँ, उद्योगको धुवाँ र खाना पकाउँदा वालिने आगोको धुवाँ । यदि तपाईं धुम्रपान गर्नुहुन्छ र तपाईंको कार्यस्थल वा घरमा समेत धुवाँको जोखिममा हुनुहुन्छ भने तपाईंलाई फोक्सोको क्यान्सर हुने सम्भावना वढी हुन्छ ।

फोक्सोको क्यान्सर रोकथाम गर्ने उत्तम उपाय भनेको धुम्रपानलाई त्याग्नु हो ।

ठूलो आन्द्राका क्यान्सरहरु (Colon and rectal cancers)

यदि परिवारका मानिसलाई आन्द्राको क्यान्सर छ भने त्यस परिवारका अन्यलाई पनि हुने सम्भावना हुन्छ । आन्द्राभित्र घाउ (ulcerative colitis) जस्ता अन्य प्रकारका आन्द्राका रोगहरु पहिले नै भएका मानिसहरुमा वढी हुन्छन् । यस्तो क्यान्सर पत्ता लगाउन समय समयमा विभिन्न किसिमका जाँचहरु (fecal occult blood test वा fecal immunochemical test—FIT) गराउन सकिन्छ ।

ठूलो आन्द्राको मुख्य भाग (कोलोन)

मलद्वारमा आएर टुगिंने ठूलो आन्द्रको भाग अर्थात मलाशय (रेक्टम)

मलद्वार (एनस)

खानेकुरा जस्तै तरकारी, ताजा फलफूल, ननिफनेको अनाज, र रेशायुक्त अन्य खानेकुराहरु प्रत्येक दिन खाने मानिसलाई क्यान्सर हुने सम्भावना कम हुन्छ । साथै मदिरा कम प्रयोग गर्ने मानिसलाई पनि क्यान्सर हुने सम्भावना कम हुन्छ ।

लक्षणहरु

• कालो दिशा वा दिशामा रगत
• पेट दुख्ने
• दिशा बस्ने बानीमा परिवर्तन आउनु, कब्जियत हुनु वा झाडा लाग्नु रक्तअल्पता ।

उपचार

शुरुमा नै थाहा पाए यि क्यान्सरहरुलाई उपचार गर्न सकिन्छ वा शल्यक्रियाद्वारा हटाउन सकिन्छ । आन्द्राको कुन भाग वा कति मात्रा काटिएको हो भन्ने आधारमा शल्यक्रियाभित्र अस्थाई वा स्थाई colostomy पनि पर्दछ । Colostomy मा शल्यचिकित्सकले आन्द्राको स्वस्थ भागको प्वाल (opening in a healthy part of the intestine) र पेटको प्वाल (opening in the abdomen) लाई जोड्दछन् ताकी दिशा क्यान्सर हटाइएको भागबाट नगइ सिधै शरिर बाहिर राखिएको झोलामा जान्छ । आन्द्राको क्यान्सरको उपचार र शल्यक्रिया विधिहरु सुधार भएसँगै Colostomy को प्रयोग कम गरिन्छ ।

पाठेघरको मुखको क्यान्सर (Cervical cancer)

पाठेघरको मुखको क्यान्सर नेपाली महिलालाई हुने प्रमुख क्यान्सर मध्ये एक हो । तर प्रायःजसो यो क्यान्सर पत्ता लागिसक्दा उपचार गर्न ढिलो भइसक्छ । त्यसैले ४० बर्षको उमेरपछि पाठेघरको जाँच गराउन सल्लाह दिइन्छ ।

यौन सम्पर्कबाट सर्ने एउटा प्रचलित भाइरस एच. पि. भी. (हेर्नुहोस् प्रजनन अंग सम्वन्धि समस्या र संक्रमणहरु) पाठेघरको मुखको क्यान्सरको मुख्य कारक हो । एच. पि. भी. भाइरसलाई जाँच गर्न पाठेघरको मुखको जाँच गरिन्छ । यदि एच. पि. भी. भाइरस देखा पर्यो भने अन्य जाँच पनि गर्नुपर्छ ।

पाठेघरको मुख

अहिले पाठेघरको मुखको क्यान्सर रोक्नको लागि एक सुईको आविष्कार भएको छ र नेपालमा पनि त्यसको प्रयोग शुरु हुन थालेको छ । यसले समूदायका सबै युवतीहरुमा पाठेघरको मुखको क्यान्सरको संख्या घटाउन सक्छ, तर यसले पूर्ण रुपमा यस क्यान्सरलाई उन्मुलन भने गर्दैन । त्यसकारण परिक्षण गरेर शुरुको अवस्थामा नै थाहा पाउनु र उपचार गर्नुपर्छ । पाठेघरको मुखको क्यान्सरको परिक्षण एवं उपचार दुवै गर्न सजिलो र सफल पनि छ ।

पाठेघरको मुखको क्यान्सर एच. आई. भि. भएका महिलाहरुमा वढी पाइन्छ किनकी तिनको रोगसँग लड्ने शक्ति कम हुन्छ । एच. आई. भि. भएका महिलाहरुले नियमित रुपमा (सम्भव भएमा वर्षको एकपटक) पाठेघरको मुखको क्यान्सरको जाँच गर्नुपर्छ ।

लक्षणहरु

पाठेघरको मुखको क्यान्सरका लक्षणहरु शुरुमा नै थाहा हुँदैन । तर यदि यौन सम्पर्क गर्दा रगत देखा पर्यो भने चाँहि तुरुन्तै जाँच गराउनुपर्छ । त्यसैगरी महिनावारी सुकेपछि फेरी रक्तश्राव भयो भने पनि पाठेघरको जाँच गराइहाल्नुपर्छ । यदि क्यान्सर छ भने तुरुन्त उपचार गराईहाल्नुपर्छ । नत्र यो फैलिन सक्छ ।

जाँच

शुरुमै थाहा पाउन सकेमा पाठेघरको मुखको क्यान्सरको उपचार सजिलो हुन्छ । महिलाहरुको नियमित रुपमा जाँच वा परिक्षणका कार्यक्रमहरु सामूदायिक क्लिनिकहरुमा समेत स्थापना गर्न सकिन्छ । पाठेघरको मुखको क्यान्सरका जाँचहरु गर्न सजिलो पनि छः

पाठेघरको मुखको क्यान्सरको जाँचहरु गर्दा कसैलाई केहि अफ्ठ्यारो हुन सक्छ ।

• Visual inspection वा vinegar test (पाठेघरको मुखमा सिरका वा Lugol’s iodine को लेप लगाएर हेर्ने) । यो कम खर्चिलो छ, यसको लागि प्रयोगशाला चाहिंदैन र सिक्न पनि सजिलो छ । यो जाँच गर्दा कोषिकाहरु अस्वस्थ देखिए पाठेघरको मुखको क्यान्सरको लागि पुनः जाँच गर्नुपर्छ । 'हेस्पेरियनबाट उपलब्ध दक्ष प्रसुतीकर्मीहरुका लागि सहयोगी पुस्तक हेर्नुहोस् ।
• The Papanicolaou test, वा Pap smear । Pap जाँचहरु गर्दा कहिलेकाहिं अस्वस्थ कोषिका नदेखिन पनि सक्छ । त्यसैले हरेक दुई—दुई बर्षमा जाँच गराउनुपर्छ ।
• The HPV test । यसले पाठेघरको मुखको क्यान्सर गराउने एच. पि. भी. भाइरसको जाँच गर्दछ । यो एक्लै पनि गर्न सकिन्छ, Pap smear जाँचसँगै पनि गर्न सकिन्छ वा Pap ले क्यान्सर हुन सक्ने सम्भावना देखाएपछि पनि गर्न सकिन्छ ।

उपचार

पहिले नै थाहा पाइएमा पाठेघरको मुखको क्यान्सरहरु सफलतापूर्वक उपचार गर्न सकिन्छ । यसको उपचारहरु सजिलो र सस्तो पनि छन् । पहिचान भइसकेपछि अस्पतालमा गएर उपचार शुरु गरिहाल्नुपर्छ ।

• क्रायोथेरापीले कार्वनडाइहक्साइड वा नाइट्रस अक्साइड ग्याँसको प्रयोग गरी पाठेघरको मुखको खण्डलाई जमाउँदछ । यसले गर्दा असामान्य कोषिकाहरुलाई नाश गर्दछ र क्यान्सर बढ्नबाट रोक्दछ । क्रायोथेरापी गर्दा दुख्दैन र सुरक्षित छ । क्रायोथेरापी कम खर्चिलो छ । हेस्पेरियनबाट उपलब्ध उपलब्ध दक्ष प्रसुतीकर्मीहरुका लागि सहयोगी पुस्तक हेर्नुहोस् ।
• Loop electrosurgical excision procedure (LEEP) ले असामान्य कोषिकाहरु भएको पाठेघरको मुखको क्षेत्रलाई हटाउन विद्युत वगिरहेको धातुको गाँठो (loop) प्रयोग गर्दछ । यदि पाठेघरको मुखमा असामान्य कोषिकाहरुको क्षेत्र ठूलो छ वा पाठेघरको मुखभित्र फैलिएको छ भने LEEP को आवश्यकता पर्दछ । नेपालमा यसको प्रयोग हुँदैन ।

यदि क्यान्सर फैलिसकेको छ भने शल्यक्रियाबाट पाठेघर निकाल्नुपर्छ । यसले क्यान्सरबाट जोगिने सम्भावनालाई बढाउँछ ।

मूत्रासयको क्यान्सर (Bladder cancer)

मूत्रासयको क्यान्सरका ३ वटा प्रमूख कारणहरु छन्ः

• धुम्रपान ।
• विशालु रसायनहरु भएका ठाउँमा (विशेषगरी उद्योग र खानीहरुमा) काम गर्दा यो हुने सम्भावना हुन्छ । मूत्रासयको क्यान्सर धातु, पेण्ट, रवर, छाला, बुनेको कपडा, कार्पेट, सिमेन्ट र प्लाष्टिकको काम गर्ने वा उत्पादन गर्ने कामदारहरुमा वढी हुन्छ । खानी कामदार, विद्युतिय कामदार, र रसायनहरु र तिनको धुवाँमा काम गर्ने ब्यक्तिमा मूत्रासयको क्यान्सर वढी हुन्छ ।
• Schistosomiasis (हेर्नुहोस् अन्य गम्भिर विरामहरु, तयारीको क्रममा) । यो रोग सर्बत्र पाइने स्थानहरुमा यहि नै प्रमूख कारक हो ।

लक्षणहरु

• पिसाव गर्दा रगत देखा पर्नु ।
• धेरैपटक पिसाव हुनु ।
• तल्लो पिठ्युँको एकापट्टि दुख्नु (pelvic bone को केही माथिको बिच्चमा वा मलद्वार र योनी/अण्डकोष बिचको भागमा) ।
• पिसाव फेर्न गाह्रो हुन सक्छ, तर मूत्रासयको क्यान्सर भएका केहि मानिसहरुमा पिसाव फेर्दा नदुख्ने हुन सक्छ ।

यि सबै मूत्रासय सम्वन्धि अन्य समस्याहरुका पनि साझा लक्षणहरु हुन् । हेर्नुहोस् पिसाव फेर्दाका कठिनाईहरु (तयारीको क्रममा) ।

उपचार

मूत्रासयको क्यान्सरको उपचार सामान्यतया शल्यक्रियाबाट गरिन्छ । शल्यक्रिया गर्नु अघि ट्युमर घटाउन वा शल्यक्रियापश्चात क्यान्सरलाई फर्किनबाट जोगाउन केमोथेरापी पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । ट्युमर धेरै ठूलो भएमा शल्यक्रियाद्वारा सम्पूर्ण मूत्रासय फाल्नुपर्ने हुनसक्छ ।

मूत्रासयको क्यान्सर फेरी फर्कन सक्छ । क्यान्सर फर्केको छैन भनी सुनिश्चित हुन उपचार पछि नियमित रुपमा पटक पटक जाँचहरु आवश्यक पर्दछन् ।

कलेजोको क्यान्सर (Liver cancer)

कलेजोको क्यान्सर गम्भिर हुन्छ र उपचार गर्न पनि कठीन छ । यो वढिजसो पुरुषहरुमा देखिन्छ ।

कलेजो

लक्षणहरु

कलेजोको क्यान्सरको शुरुमा कुनैपनि लक्षणहरु हुँदैनन् । यद्यपी कलेजोको क्यान्सर भएका झण्डै धरैजसोलाई हेपाटाइटिस वा सिरोसिस (अत्यधिक मदिरा सेवन वा रोगबाट कलेजोमा दाग लाग्नु) हुन्छ । कलेजोको क्यान्सर भएको मानिसमा कलेजोको रोगका लक्षणहरु हुन सक्छन् ।

• कमलपित्त (छाला वा आँखाहरुमा पहेंलो रङ्ग)
• पेटको माथिल्लो दायाँ भागमा दुख्नु
• पेट सुन्निनु
• धेरै थकाई लाग्नु

रोकथाम

यस क्यान्सरको उपचार गर्न कठीन छ, तर हेपाटाइटिस बि को खोपले रोकथाम गर्न सहयोग गर्छ । हेपाटाइटिस सम्वन्धि जानकारी हेर्नुहोस् ।

मदिराको कारणले हुने सिरोसिस नहोस् भनेर मदिरा पिउनुहुँदैन । यदि कसैलाई पहिले नै हेपाटाइटिस वा कलेजोको रोग छ भने कहिल्यै पनि मदिरा पिउनुहुँदैन । यसले कलेजोको क्यान्सर हुने सम्भावनालाई धेरै कम गर्न सकिन्छ ।

स्तन क्यान्सर (Breast cancer)

स्तन क्यान्सर महिलाहरुमा हुने प्रमूख क्यान्सरहरु मध्येको एक हो । तर कहिलेकाहिं पुरुषहरुमा पनि स्तन क्यान्सर हुन सक्दछ । शुरुमै पत्ता लागेमा स्तन क्यान्सरको सफलतापूर्वक उपचार गर्न सकिन्छ । उपचार विधिभित्र शल्यक्रिया, विकिरण, केमोथेरापी, हर्मोन थेरापी आदि प्रयोग गरिन्छन् ।

प्रत्येक युवती र महिलाले स्तनमा कुनै गाँठागुठी देखा परेमा जाँच गराउनुपर्छ । क्यान्सरयुक्त गाँठागुठीहरु प्रायः कडा, दुखाईरहित, चुच्चो आकार भएको र छालामुनी नसर्ने किसिमको हुन्छन् । दुवै स्तनहरुलाई छुट्टाछुट्टै जाँच्नुपर्दछ । त्यसका अतिरिक्त एक्स—रे (म्यामोग्राफि) वा अल्ट्रासाउण्डबाट गरिने जाँचले त्यो गाँठागुठी क्यान्सर भए नभएको जनाउन सक्छ, तर वास्तविक रुपमा क्यान्सर हो कि होइन भन्ने थाहा पाउन मासुको जाँच (biopsy) गर्नुपर्छ ।

पूर्ण रुपमा स्तनको जाँच गर्न केहि समय लाग्छ । महिला वा स्वास्थ्य कार्यकर्ताले प्रत्येक विन्दुमा अर्को नयाँ विन्दुमा जानु अघि योजनाबद्ध तवरले जाँच गर्दछन् । गाँठागुठी, कडापन वा रङ्गमा परिवर्तन देखिएमा स्तन र पाखुरा मुन्तिर अन्य जाँचहरु गराउनुपर्छ ।

स्तन क्यान्सरको रोकथामका लागि आफैंले पनि केहि गर्न सकिन्छ । स्वस्थ खानपिन गर्नाले, धुम्रपान र मदिरा त्याग्नाले र नियमित ब्यायाम गर्नाले स्तन क्यान्सर कम हुने सम्भावना हुन्छ । स्तनपान गराएको महिलामा पनि स्तन क्यान्सर कम हुने सम्भावना हुन्छ ।

पेटको क्यान्सर (Stomach cancer)

लक्षणहरु

• पेट दुख्नु
• तौल कम हुनु
• निल्न गाह्रो
• पेटमा एउटा साह्रो डल्लो महशुस गर्नु
• कालो दिशा (अलकत्रा जस्तै देखिन सक्छ) हुनु

पेटको क्यान्सरको प्रमूख कारण भनेको अल्सरहरु गराउने H. pylori नामक ब्याक्टेरियाको संक्रमण हो (हेर्नुहोस् पेटको दुखाई, झाडापखाला र किराहरु) । H. pylori ले पेटको क्यान्सरको जोखिम बढाउने भएता पनि अन्य कुराहरुले पनि पेटको क्यान्सर हुने सम्भावनालाई बढाउँछन् । जस्तोकी चुरोट पिउनु, प्रशोधित मासु, रातो मासु, तारेको खानेकुरा र पत्रु खाना आदि धेरै मात्रामा खानु ।

पेटको क्यान्सरको उपचार गर्न कठीन छ । तसर्थ यस क्यान्सरको रोकथाम गर्नु नै वढी राम्रो हुन्छ । फलफूल, ताजा तरकारी र ननिफनेको अनाजहरु खाँदा क्यान्सर हुने सम्भावना कम हुन्छ ।

पौरुषग्रन्थीको क्यान्सर (Prostate cancer)

पिसावको थैली (मूत्रासय) को ठीक मुन्तिर पुरुषहरुमा पौरुषग्रन्थी हुन्छ र यो उमेर बढेसंगै ठूलो हुँदै जान्छ । पौरुषग्रन्थीको क्यान्सर प्रायःजसो विस्तारै बढ्दै जान्छ र प्रायः शुरुको अवस्थामा पत्ता लाग्दैन । अन्य क्यान्सरहरुजस्तै यस क्यान्सरलाई शुरुको अवस्थामा नै थाहा पाउन सके उपचारले पनि राम्रो हुन्छ । फैलीसकेको पौरुषग्रन्थीको क्यान्सर पनि सफलतापूर्वक उपचार गर्न सकिन्छ । पौरुषग्रन्थीको क्यान्सर ६५ बर्षभन्दा वढीका पुरुषहरुमा देखिने गर्छ र यसको उपचार पछि सामान्य जीवन बाँच्छन् ।

लक्षणहरु

पौरुषग्रन्थीको क्यान्सरको शुरुको अवस्थाहरुमा कुनै पनि लक्षणहरु नहुन सक्छन् । धेरैजसो पुरुषहरुमा स्वास्थ्य परिक्षणको क्रममा मात्रै पत्ता लाग्छ ।

प्रमुख लक्षण भनेको पिसाव फेर्ने सम्वन्धि समस्याहरु हो । तर वयष्क पुरुषहरुमा धेरैजसो पाइने क्यान्सर रहित वढेको पौरुषग्रन्थी (non-cancerous enlarged prostate) को कारणबाट पनि हुन सक्छ ।

स्वास्थ्य कार्यकर्तालाई कुनवेला भेट्नेः

• पिसावको वहाव रोकिएमा वा पिसाव गर्दा गाह्रो भएमा
• बारम्वार पिसाव भएमा (विशेषगरी रात्रीको समयमा)
• पिसाव फेर्दा दुखेमा
• पिसाव वा विर्यमा रगत देखिएमा
• तल्लो पिठ्युँ, पेट, नितम्व (hip) वा चाकको हाड (pelvis) मा दुखिरहेमा

Prostate-specific antigen (PSA) भनिने रगतको जाँचले पौरुषग्रन्थीको क्यान्सर पहिचान गर्न सहयोग गर्छ । अत्यधिक PSA को मतलव पौरुषग्रन्थीको क्यान्सर हुनसक्छ । तर यसको मतलव ठूलो वा संक्रमित पौरुषग्रन्थी पनि हुन सक्छ (हेर्नुहोस् पिसाव गर्दाका कठीनाईहरु, तयारीको क्रममा) ।

उपचार

पौरुषग्रन्थीको क्यान्सरलाई कुन विधि (शल्यक्रिया, विकिरण, केमोथेरापी, हर्मोनथेरापी, वा यिनिहरुको संयुक्त रुप) बाट उपचार गरिन्छ भन्ने कुरा क्यान्सरको प्रकार, फैलावट, विरामीको उमेर एवं स्वास्थ्यमा निर्भर रहन्छ । केही पौरुषग्रन्थीको क्यान्सर धेरै ढिलो विकसित हुन्छ । यिनको नियमित जाँच गराइरहनुपर्छ ।

छालाको क्यान्सर (Skin cancer)

छालाको क्यान्सर गोरो छाला भएका मानिसहरुमा वढी हुन्छ र कालो छाला भएका मानिसहरुमा कम मात्र हुन्छ । वाल्यावस्थामा गम्भिर रुपमा घामले डढेका प्रौढहरुमा यो बढी पाइन्छ ।

मुख्यतयाः यि २ प्रकारका छन् । वढीजसो देखिने ट्युमर रहित छालाको क्यान्सर (non-melanoma skin cancer) को सजिलै उपचार गर्न सकिन्छ किनकी यो ढिलो गरी बृद्धि हुन्छ र अस्पतालमा काटेर फाल्न सकिन्छ । ट्युमर (melanoma) भनिने यसको अर्को मुख्य प्रकार अत्यन्त खतरनाक छालाको क्यान्सर हो ।

ट्युमर रहित क्यान्सर (non-melanoma cancer) अनुहार वा छालाको अन्य ठाउँमा विस्तारै वढ्छ, रातो वा गुलाफी रङ्गको खटिरा (sore) वा घाउको पाप्रा (scab) जस्तै देखिन्छ । यो बढ्न नदिन काटेर फालिनुपर्दछ ताकी तिनले क्यान्सर फैलाउन नसकुन् ।

Melanoma छालाको क्यान्सर हो जुन चाँडै फैलिन्छ । सकेसम्म छिट्टै उपचार गर्नुपर्दछ । सर्वप्रथम प्रभावित भागलाई काटेर फालिन्छ । यदि क्यान्सर शरिरका अन्य भागमा पनि फैलिसकेको भएमा अन्य उपचार पनि गरिन्छ ।

Melanoma छालाको क्यान्सरका लक्षणहरु

Melanoma दाग वा धब्वा (mole) भन्दा तल दिइएका एक वा बढी कारणले गर्दा फरक देखिन्छः

	आकृती गोलाकार वा अण्डाकार नभई बांगोटिंगो र अस्वभाविक हुन्छ
	चुच्चो परेको वा बांगोटिंगो किनाराहरु हुन्छन्
	विभिन्न रङ्गका धब्बा/दाग हुन्छन्
	आकार, रङ्ग वा आकृतीमा परिवर्तन हुन्छन्

रोकथाम

छालाको रंग सेतो हुने युरोप वा अमेरिकाका मानिसहरुलाई घाममा बस्दा छालाको क्यान्सर वढी हुन सक्छ । नेपालका मानिसको रंग गहुँगोरो हुन्छ । हरेक दिन २०—२५ मिनेट जति घाममा बस्नाले शरिरलाई भिटामिन डि प्राप्त हुन्छ । तर चर्को घाममा हिंड्दा टोपि, पाखुरा एवं खुट्टाहरु छोप्ने लुगा लगाएर वा छाता ओढेर हिंड्नुपर्छ ।

घरबाहिर काम गर्दा छालालाई ढाक्नेगरि सुतीको पातलो लुगा लगाउनुपर्छ ।

Kaposi’s sarcoma

एच. आई. भि. बाट संक्रमित केहि मानिसहरुलाई Kaposi’s sarcoma भनिने एक प्रकारको छालाको क्यान्सर देखिन्छ । मुखभित्र वा शरिरको अन्य भागमा रातो, खैरो, वा वैजनी रङ्गको धब्वाहरु देखिन्छ ।

लक्षणहरु

मुखभित्र वा मुखको वरीपरि वा शरिरको जुनसुकै भागमा सुन्निएको, नदुख्ने घाउ वा धब्बा देख्न सकिन्छ ।

उपचार

एच. आई. भि. सम्वन्धि वढी ज्ञान भएको स्वास्थ्य कार्यकर्ता वा चिकित्सकलाई भेट्नुपर्छ । Antiretroviral medicines (ARVs) ले एच. आई. भि. भएका मानिसहरुमा यस क्यान्सरको रोकथाम गर्नसक्छ र ARV उपचार शुरु गरिएमा त्यसलाई बढी हुनबाट जोगाउँछन् । कहिलेकाहिं Kaposi’s sarcoma लाई केमोथेरापी वा अन्य औषधीहरुबाट उपचार गरिन्छ ।

यस पृष्ठलाई अद्यावधिक गरिएकोः १६ अक्टोबर २०१९