Hesperian Health Guides
नवजात शिशुहरु र स्तनपान
हेस्पेरियन स्वास्थ्य विकि > डाक्टर नभएमाः नयाँ संस्करण > नवजात शिशुहरु र स्तनपान)
विषयसूची
जन्मने वित्तिकैको हेरचाह
जन्मेपछि शिशुलाई बचाउन र पछि पनि स्वास्थ्य राम्रो होस् भनेरः
- शिशुले राम्रोसँग सास फेरिरहेको छ कि छैन हेर्नुपर्छ ।
- शिशु आमाको छातीमा टाँसेर न्यानो र सुख्खा पार्नुपर्छ ।
- स्तनपान शुरु गर्न उनलाई सहयोग गर्नुपर्छ ।
के शिशुले राम्रोसँग सास फेरिरहेको छ ?
जन्मिने बित्तिकै शिशुलाई सास फेरिरहेको छ भने पुछेर, सफा सुती कपडाले लपेटेर आमालाई स्तन चुसाउन लगाउनुपर्छ ।
 वलिया खुट्टा र पाखुराहरु
सामान्य रङ राम्रोसँग सास फेरिरहेको वा रोइरहेको |
 लुलो, नरम
गाढा रातो, निलो, पहेंलो, फिका वा खरानी रङ हुनु सास फेर्न नसकेको |
| स्वस्थ शिशु | स्वस्थ शिशु. |
शिशु लुलो, निलो रङको वा सास फेरेको छैन भने
शिशुलाई प्याट्ट हान्नुहुँदैन ।
- १. कपडाको सफा टुक्रा बेरिएको औंलाले कोमलतापूर्वक पुछेर शिशुको मुखबाट म्युकस सफा गर्नुपर्छ वा मुख र त्यसपछि नाक बाहिर म्युकस निकाल्न bulb syringe वा suction trap को प्रयोग गर्नुहोस् ।
- २. शिशुको पिठ्युँमा मालिस गरेपछि शिशुलाई न्यानो एवं सुख्खा पार्न सफा सुती कपडाको प्रयोग गर्नुहोस् । उनको पैतालामा समेत मालिस गर्दा शिशुले राम्ररी सास फेर्न सक्छ ।
शिशुले अझै पनि सास लिन सकेन भने कृत्रिम श्वासप्रश्वास दिइनुपर्छ ।
कृत्रिम श्वासप्रश्वास
- १. शिशुलाई सुताउनुहोस्ः टेवुलमा वा भुँईमा । कपडा विछाएर शिशुलाई त्यसमा सुताएर न्यानो पारेर ढाक्नुपर्दछ ।
- २. शिशुको चिउँडोलाई केही मात्रामा माथि उठाएर मुनि कपडा राख्नुहोस् । यसले शिशुको घाँटी श्वासप्रश्वासका लागि खुला राख्दछ ।
- ३. तपाईंको मुख चौडा हुनेगरी खोल्नुहोस् । शिशुको मुख र नाक माथि तपाईंको ओठ पुरै बन्द गर्नुहोस् ।
- ४. अनि विस्तारै शिशुलाई मुखले सास दिनुहोस् । प्रत्येक १ वा २ सेकेण्डमा विस्तारै मुखबाट सास दिनुहोस् । कडा तरिकाले फुक्नुहुँदैन । शिशुको सानो कलिलो फोक्सोमा असर नपुगोस् भनी सचेत रहनुहोस् ।
प्रत्येक पटक हावा भित्र छिराइसकेपछि शिशुलाई वाहिर श्वास फाल्नका लागि केही क्षण पर्खनुहोस् ।
१ र...
श्वास ।
यदि हावा भित्र गएको छैन भन्ने लागेमा रोक्नुहोस् । शिशुको चिउँडो सिधा माथि फर्काउन र घाँटी खुला पार्न चिउँडोलाई उचाल्नुहोस् । त्यसपछि पुनः कोशिस गर्नुहोस् ।यदि शिशु रुन थाल्यो वा आफैंले कम्तिमा प्रति मिनेट ३० पटक सास फेर्यो भने शिशु ठिक छ । उनलाई न्यानो पारेर आमाको छातीमाथि राख्नुहोस् । शिशुको रङ ठीक छ ? शिशुले सजिलै सास फेर्न सक्छ ? शिशुको शरिर वा मुख निलो हुन्छ वा सास फेर्न कठीन हुन्छ कि हुँदैन भनेर हेरिरहनुहोस् ।
कृत्रिम श्वासप्रश्वास को २० मिनेट पश्चात पनि आफैं श्वासप्रश्वास गर्न शुरु नगरेमा भने सम्भवतः शिशु जिवीत छैन भन्ने जाने हुन्छ । दुखःको यस घडीमा परिवारको करीवमै रहेर सहानुभूती दिनुपर्छ ।
 |
 |
| शिशुले यसैगरी सिधा माथि फर्किनुपर्छ । | यसरी होइन । |
 गोलाकार क्षेत्रलाई तपाईंको मुखले ढाक्नुहोस् । |
आफ्नै मुखको सट्टा तपाईंले bag र mask को प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ । |
शिशुलाई न्यानो पार्नुहोस्– आमाको छातीमाथि
नवजात शिशुलाई उनको आमाको छातिमा राख्नुपर्छ ।
नवजात शिशुलाई न्यानो र सुख्खा राख्नुपर्दछ । आमाको आफ्नै शरिरको तापले शिशुलाई न्यानो पार्दछ । जाँच गर्न वा सफा गर्न पनि शिशुलाई आमाबाट टाढा नलैजानुहोस् । शिशुलाई तुरुन्तै ननुहाउनुहोस् ।
- शिशुलाई सुख्खा पारेर आमाको छातीमाथि टाँसिनेगरी राख्नुपर्छ ।
- त्यसपछि ति दुवैलाई एउटा सुख्खा तातो कपडाले छोप्नुहोस् ।
यदि आमाको छातीमा नवजात शिशु राख्न नसकिने अवस्था छ भने परिवारका अन्य सदस्यले छालामा टाँसिने गरी समात्नुपर्छ ।
स्तनपान सुरु गर्नुहोस्
जन्मेपछिको करिव एक घण्टा भित्रै शिशुहरु सुत्छन् । त्यो अघि शिशुलाई स्तनपान गराउनुपर्छ । शिशुले तुरुन्तै स्तनपान नगरेको खण्डमा उनको रुचि जगाउनका लागि आमाको पहिलो दुधको केही थोपाहरु शिशुको ओठभित्र निचोर्न कोशिस गर्नुहोस् । अथवा शिशुको गालालाई आमाको स्तनको टुप्पोले काउकुती लगाउनुहोस् । स्तनपान र पहिलो दुध (कलष्ट्रम अर्थात विगौती दुध) दिइनुको महत्वबारेको थप सामग्रीका लागि हेर्नुहोस् ।
समय अघि नै जन्मेका शिशुहरु र कम तौल भएका शिशुहरु
समयभन्दा छिटो जन्मेको र कम तौल भएको शिशुलाई धेरै स्याहार चाहिन्छ ।
- समय भन्दा अघि जन्मेको शिशुको अर्थ गर्भावस्थाको साढे आठ (८.५) महिना भन्दा पहिले जन्मेको ।
- कम तौलको अर्थ साढे दुई (२.५) किलो अर्थात ५.५ पाउण्ड भन्दा कम ।
शिशु धेरै सानो वा पातलो छ भने
Oयस्ता शिशुहरुलाई स्तनपानको शुरुवात गर्न र न्यानो पार्न वढी सहयोग आवश्यक पर्न सक्दछ । तिनिहरुमा सजिलै संक्रमण र अन्य स्वास्थ्य समस्याहरु हुन सक्दछन् ।
न्यानो राख्नका लागि शिशुलाई छालासँग छाला टाँसिने गरी राख्नुहोस्न्यानो राख्नका लागि शिशुलाई छालासँग छाला टाँसिने गरी राख्नुहोस् । शिशुलाई प्रत्येक २ घण्टामा एक पटक स्तनपान गराउन ब्युँझाउनुहोस् । यदि शिशुलाई स्तनपान गर्नमा कठिनाई भएमा सानो कप वा चम्चाको सहायताले आमाको दुध थोरै थोरै गरेर दिनुहोस् । कपबाट दुध खुवाउनका लागि कसरी हातको सहयोगले दुधशिशुलाई प्रत्येक २ घण्टामा एक पटक स्तनपान गराउन ब्युँझाउनुहोस् । यदि शिशुलाई स्तनपान गर्नमा कठिनाई भएमा सानो कप वा चम्चाको सहायताले आमाको दुध थोरै थोरै गरेर दिनुहोस् । कपबाट दुध खुवाउनका लागि कसरी हातको सहयोगले दुधन्यानो राख्नका लागि शिशुलाई छालासँग छाला टाँसिने गरी राख्नुहोस् । शिशुलाई प्रत्येक २ घण्टामा एक पटक स्तनपान गराउन ब्युँझाउनुहोस् । यदि शिशुलाई स्तनपान गर्नमा कठिनाई भएमा सानो कप वा चम्चाको सहायताले आमाको दुध थोरै थोरै गरेर दिनुहोस् । कपबाट दुध खुवाउनका लागि कसरी हातको सहयोगले दुध ।